TAHLİL:  BDDK, Dolarizasyonun önünü kesmek için firmaları maksat aldı

Bankalarda bulunan toplam mevduatın USD karşılığı 405 milyar USD. Bunun 235 milyar USD’lik kısmı döviz mevduatlarında bulunuyor. Bankalardaki 235 milyar USD Döviz Mevduatın 150 milyar USD’lik kısmı Gerçek Şahıslara ilişkin; 79,5 milyar USD’si Ticari Kuruluşlara ilişkin; 5 milyar USD’de Resmi Kurumlara ilişkin. BDDK, kendisine nazaran Ticari işletmelerin elinde bulunan 79,5 milyar USD’nin köpüğünü almak için yeni bir atak attı.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), bugün (24.06.2022 ) yaptığı düzenleme ile firmaların yabancı para nakdi varlıklarının Türk Lirası karşılığının 15 milyon TL’nin üzerinde olması halinde, bu şirketlerin yabancı para nakdi varlıklarının, en şimdiki finansal tablolarına nazaran etkin toplamından yahut son 1 yıllık net satış hasılatından (cirosundan) büyük olanının yüzde 10’unu aşması durumunda, kelam konusu şirketlere TL cinsinden yeni bir nakdi ticari kredi kullandırılmamasına karar verdi. Yani firmanın nakdi varlıkları yahut cirosu 15 milyon TL altında olmak koşulu ile bu büyüklüğü aşacak yabancı para mevduatı %10 fazlasını aşamaz denmekte. 15 milyon TL’lik hudut KOBİ kapsamında firmaların maksat alındığını göstermekte.

BDDK bunu niçin yaptı?

Son yıllarda dolarizasyon süratle artınca aslında TCMB ve BDDK başta olmak üzere resmi kurumlar bunu önlemek için çeşitli kararları uygulamaya koymuşlardı. Döviz üzerinden ticarette yabancı para çek kullanımının kısıtlanması; Ticari Kredi karşılıkların artırılması; İhracat bedellerinin %40’ını Merkez Bankasına ve %30’unu piyasadaki bankalara bozdurulması üstelik karşılığında bir ay döviz alınmasının yasaklanması; Müşterilere FX ekranlarının kapatılması; Bankalarda Döviz süreçlerinin 10:00-16:00 ortasında yapılmaya başlanması; Kur Muhafazalı Hesaplar (ki değerli bir kısmı TL mevduatların dönüştürülmesinden kaynaklanıyordu ); üzere daha çok bankalar üzerinden yapılan düzenlemeler Dolarizasyonun önünü kesmede yetersiz kalınca iktisat kurmayları şirketlerdeki fazladan alınmış dövizin peşine düştü. Bu düzenlemeyi bu istikametten düşünmek lazım. Çünkü son yıllarda şirketlerin bankalardan kredi kullanıp döviz aldıkları fazlaca dillendirilir olmuştu. Aslında sınırlama Dış Ticaret Süreci olmayan firmaların döviz almaması tarafında olması gerektiği görüşündeyim ancak düzenleme tüm firmaları kapsadı. Mantık şu; bir firma cirosundan daha fazla yabancı para varlığı var ise bu firma ticarette kullanacağı kaynağı döviz alarak kıymetlendirmiş dolayısı ile dolarizasyona katkıda bulunmuş yargısına varılmış ve bunun önü düzenleme ile kesilmiş oldu. Bir an düşünelim 15 milyon TL cirosu olan bir toptancının 2 milyon USD mevduatı var. Bu ne demektir; ticari süreçlerde kullanılacak kaynağın kıymetli bir kısmı ile döviz alınmış ve ticaret yerine kur karı beklentisi ile konum alınmış demektir. İşte iktisat kurmayları da bunun ticarete aksi olduğunu dövize geçerek iktisada ziyan verildiğini dolayısı ile bu paranın TL’ye dönülerek tekrar ticarette kullanılması hedeflenmekte. Ayrıyeten görünen şu ki firma TL kredi kullanarak ticari süreçlerde değil döviz olarak piyasayı da olumsuz etkiliyorsun bu nedenle koyduğum kuralı sağlayana kadar TL kredi kullanma para gerekiyor ise döviz boz demek istiyor.

Bankaların da işi zorlaştı

Bankalar uzun vakittir kullandırılan krediler ile döviz alınmayacağı istikametinde firmalardan taahhütname alıyordu. Önümüzdeki haftadan itibaren belirli ki “cirom 15 milyon TL’yi aşmadı ve bu meblağın %10 fazlası ile firmamda döviz bulundurmayacağım” mealinde yeni bir taahhütname almaya başlayacak. Çünkü; BDDK’nın kuralını sağlayamayan firmaya Banka TL kredi kullandırmayacak. Bankaların elinde ise şimdi 2022 birinci çeyrek mali bilgiler var. Uygulama son 12 aylık şimdiki ciro üzerinden işleyecek. Bankalar firmaların kullandığı toplam kredileri görebildikleri üzere toplam mevduatları da Kredi Kayıt Ofisi – FİNDEKS‘den raporlayabiliyor. Artık yeni sistemde kredi kullandırmadan evvel buradaki toplam TL krediler ve Yabancı Para mevduat raporları daha çok değerli hale geldi. Tabi bankalar her kredi talepte bu raporu alacakları için firmalardan da ek kurul alacaklar.

Uygulama muvaffakiyete ulaşır mı?

24.06.2022 prestijiyle bankalarda bulunan yaklaşık 80 milyar USD’lik Ticari Mevduatın ne kadarı BDDK’nın bu düzenlemesinden etkilenecek daima birlikte göreceğiz. Çünkü; Ticari işletmelerin de kapsam içine alındığı ve 17 Haziran 2022 prestijiyle 992 milyar TL biriken Kur Muhafazalı Hesapların-KKH dönüşleri başlayacağı bu günlerde birtakım Ticari Mevduatları bu yeni düzenlemeye takılarak dövize dönemeyecek. GES uygulamasında 6,6 milyar TL talep geldi ve hedeflenen meblağın altında kaldı. BDDK’nın yeni düzenlemeye birinci reaksiyon piyasaların kapanması ve sığ olmasının tesiri ile dövizde %5’lere varan kayıplar yaşatsa da bunun kalıcı olup olamadığı pazartesi piyasalar açılınca test edilmiş olacak.

Düzenleme Piyasayı nasıl tesirler?

KOBİ’lerden az sayılmayacak değerli sayıda firma piyasalardaki belirsizlik ve sakinlik nedeni ile ticarette kullandığı paranın dövize dönmüştü. Uygulama ile cirosu 15 milyon TL altında olan ve bu meblağın %10 üzerinde mevduatı olan ki bu hudut 16,5 milyon TL demektir ki kabaca 1 milyon USD’ye denk gelmekte ki bunun üzerinde mevduat tutan KOBİ’ler bu paraları ya ticarette kullanacak ya da TL’ye dönecek. Tabi düzenleme bu kurala uymayan firmalara TL kredi kullanamama dışında bir yaptırım kapsamıyor. Lakin bu çeşit mevduatlara ek yaptırımlar gelir ise şaşırmamak lazım. Tabi burada firmanın ithalat ödemesi var ise ne olacak yahut döviz ödemesi var ise ödemeyi erkene çekme üzere bir durum kelam konusu olabilir. Piyasa yeni şarta süratlice ahenk sağlar lakin kimi firmaları zorlayacağı da kesin. İktisat kurmaylar; Türkiye’deki KOBİ’lerin çok profesyonelce yönetildiğini; finansal yapılarının çok güçlü olduğunu, ani şoklara hazır olduğunu düşünerek bu çeşit değişiklikler yapılıyor ise çok büyük yanıldı içinde olduklarını söyleyebilirim. KOBİ’ler ile ilgili düzenleme yapılacağı vakit dikkatli olmalı. Üzerlerine fazla gitmeyelim, bu firmalar aile şirketi olduğu için aslında birçok pandemi nedeni ile ağır hasarlı; cepten yiyor. KOBİ’ler sarsılır ise, ani bir formda iktisat dışına itmiş oluruz biline.

Uygulama alanı genişler ise büyük firmalar da olumsuz etkilenir

Ağırlıklı KOBİ’ler sıkıntı durumda kalır dedik lakin uygulama kapsamı genişletilir ise KOBİ’ler kadar başta BİST’de süreç gören onlarca firma olmak üzere döviz net durumu fazla olan firmalar da yeni uygulamadan olumsuz etkilenir. Çünkü başta BİST’te faaliyet gösteren onlarca firmanın net konum fazlalığı var. Çünkü bu firmaların birden fazla birebir vakitte ithalatçı olduğu için ihtiyatta fazladan döviz durum tutarak faaliyetini sürdürüyordu. Uygulamanın ayrıntıları tam netleşmediği için haftaya bankalarda yeni bir karışıklık yaşanması kesin üzere. Haftaya TL KOBİ Ticari kredilerin durma noktasına gelmesine kimse şaşırmasın. Çünkü bankaların altyapıları şimdi firmaların net döviz konumunu test edip krediye uygunluk verecek seviyede değil. Banka Bilgi sürece yeniden fazladan mesai düşecek üzere. Bankalar şimdi birçok firmadan 2022 birinci çeyrek mali dataları alıp sistemlerine dahi girmiş değil. Bilinen bir şey var ise o da her zamanki üzere bankalar firmalardan Taahhütname alarak ilerde oluşabilecek aksiliklerden kendilerini kurtarma yoluna gidecekler.

Erol TAŞDELEN – Ekonomist www.bankavitrini.com

Merkez Bankası’ndan örtülü faiz artışı: Krediler pahalanıyor-Kerim Rota’ya nazaran daha da artacak

Dolarda BDDK zelzelesi: 16,50! Bundan sonra ne olacak? | Güldem Atabay

YENİLEME: (Yorumla) Sermaye denetimleri yükleniyor: BDDK’dan TL ticari kredi kullanımında aşikâr limitler çerçevesinde döviz satma zorunluluğu