Recep Erçin:  Bunun ismi zoraki kur soygunu

Döviz fiyatlarındaki yükselişle birlikte alım satım ortasındaki makas devir periyot açılıyor. Bilhassa aralıktaki son kur rallisinden bu yana uçurum oluşmaya başladı. Yalnızca alım satım makası değil piyasa kuru ile bankaların alım ve satımlarda uyguladıkları fiili kurlar ortasında da önemli fark var. Bu bir nevi süpermarkette rafta yazan fiyatla elinize fişi verdiklerinde farklı fiyat görmeniz üzere bir durum. Bu türlü olunca dış ticaretle iştigal eden iş insanlarının oldukça canı sıkkın. Geçen günlerde bir arkadaş bu durumdan şikayetini lisana getiren bir bildiri attı. İş insanları, kredi darboğazının yaşandığı ortamda yüksek sesle bu rahatsızlığı lisana getirip bankaların da amacı olmak da istemiyorlar.

SATARKEN DE KAYIP

Tablo ortada. Kimi günler alım satım makası 20-25 kuruşa kadar çıkıyor. Malum ihracat gelirlerinin yüzde 40’ının TL’ye çevrilme mecburiliği var. Ham maddeyi ve orta malı dövizle alan yahut içerden temin ettiği malı dövizle ödeyenler için bu alım satım farkları önemli maliyetler çıkmasına neden oluyor. Ayda bir milyon dolar ihracat yapan bir firmanın yalnızca yüzde 40’ını sattığını ve kur riski yememek için tekrar döviz aldığını düşünelim. 400 bin doları piyasa kuru olan 17.50 TL’den bozdursa 7 milyon lira yapıyor. Ancak banka 17.37’den bozuyor. Ve ele geçen 52 bin lira daha az oluyor.

ALIRKEN DE KAYIP

Diyelim ki birebir iş insanı yahut şirket ham unsur alacak. 250 bin dolar almak istedi. O günkü gösterge dolar kuru diyelim ki 17.54 TL. Bunun karşılığında cebinden 4 milyon 385 bin lira çıkacak. Halbuki banka satarken 17.62’den veriyor ve cepten 4 milyon 4 milyon 405 bin lira çıkıyor. Yani 20 bin lira daha fazla. Toplamda al sata bakınca 150 bin dolar nette bozdurulmuş oldu ve 70 bin lira komite ihracatçının cebinden çıkıp bankaların kasasına girdi. İş insanları, “Bunun ismi resmen zoraki soygun. İhracatçı nasıl olsa döviz bozduracak.” diyorlar.

MERKEZ SAYESİNDE DENGELENİYOR

Elbette burada kaybı azaltan bir öge var. O da Merkez Bankası. Yüzde 40 satma zorunluluğundan dolayı Merkez Bankası, satım tarafında bir kur düzeyi ilan ediyor. Böylelikle işletmeler bankaların insafına kalmamış oluyorlar. Yani dövizlerini satarken piyasadaki fiyata yakın bir fiyat belirlendiğinden kayda bedel bir kayıp oluşmuyor. Lakin şunu da belirtelim. Döviz fiyatları daima ve dalgalı bir formda üst gittiğinden alım tarafında yeniden bir kaybınız oluşuyor. Daha bu hafta prestijiyle bankaların verdiği fiyatla piyasa yani Bloomberg ekranındaki fiyat ortasında 14 kuruş fark vardı. Bu da 100 bin dolarda 14 bin lira kayıp demek. Meblağlar büyüdükçe ziyan da büyüyor.

DÖVİZ KITLIĞI VAR

İhracatçıya, “Sen zati döviz kazanıyorsun iç piyasadan niçin alıyorsun?” denilebilir. Ama üstte da söz ettiğimiz üzere orta mal, hizmet, ham husus ve lojistik maliyetleri döviz üzerinden olduğundan işletmeler ticaretin devamlılığı için ellerinden döviz tutmayı yeğliyorlar. Piyasadaki döviz kıtlığı da göz önüne alındığında ihtiyati olarak tutulan ölçü da artmış olabilir.

Ziyaret ettiğimiz ihracata çalışan tesislerde duyduğumuz bir şikayet de yüzde 40’lık döviz satım süreçlerinde birçok evrak işinin olması yüzünden işin bir sonraki güne sarkması. Bu da işletmelere hem ek angarya çıkarıyor hem de dövizin bu kadar oynak olduğu ortamda mali süreç müdürlerine ek hesap çıkartıyor.

DÖVİZ PAZARI SIKIŞIK

Diğer yandan dikkatimi çeken bir öbür gelişme döviz talebi tarafında oldu. Merkez Bankası datalarına nazaran 1-14 Temmuz periyodunu kapsayan iki haftalık süreçte pariteden arındırılmış döviz mevduatı artışı 3.6 milyar dolar oldu. Yabancı para mevduatların hissesi yüzde 54.6 olarak hesaplandı. Kapalıçarşı’da altın ve döviz işiyle uğraşanlara sorduğumuzda da bayram tatili devri ve çabucak akabinde dövize yönelik bir talebin oluştuğuna dikkat çektiler. Yaz ortasında döviz pazarını hareketlendiren ne oldu sanki?

Yazarın müsaadesiyle Aydınlık’tan tekrar yayınlanmıştır

Konkordatolar yine başladı!

Sanayicinin finansmana erişimi zorlaşıyor

Turhan Bozkurt: “Merkez Bankası’ndan bankalara dolar talimatı”