Yapı Kredi Yatırım Strateji Notu:  Nergis’in Kabahati Neydi?

Yönetmen Christopher Nolan, en çok etkilendiği sanatkarın Borges olduğunu söyler. Nolan’a nazaran Borges, anlatılabilecek tüm hikayeleri esasen anlatmıştır. Bence bu argümanının ilhamı, Borges’in “The Library at Babel” isimli kısa hikayesinden geliyor. Hikaye, bana Nolan’ın Interstallar sinemasını hatırlatan şu tuhaf satırlarla başlıyor, “Başkalarının kütüphane dediği cihan, bilinmeyen, tahminen de sonsuz sayıda altıgen galeriden oluşur.” Hikayede bahsedilen kütüphane yalnızca tüm kitapları değil, yazılması muhtemel tüm kitapları da içerir. Orada yaşayanların ikilemi aslında burada yatar. Zira tüm muhtemel kitaplar varsa, makul bir kitap bulmak imkansızdır.

Aslında, piyasalarda da yazılabilecek olan tüm kıssaların hepsi esasen yazılmış. Yalnızca nerede olduklarını bilemediğimiz için onları bulmakta zorlanabiliyoruz. Birkaç hafta piyasalarda yükseliş bekliyoruz ve ‘‘Küresel risk benchmark’ı kabul ettiğimiz S&P500 endeksi Ağustos’a kadar yükselir ancak 4200 düzeyini geçemez’’ diye evvelden yazmış, ayrıntılar ve bizim piyasalar dahil görüşlerimizi paylaşmıştık. Sonuç itibariyle Ağustos ayına geldik ve S&P’de 4200 düzeyine dayandı. Birçokları için sürpriz olsa da bizim piyasalarımız da âlâ performans gösterdi. Ağustos ortasından gelebilecek olanları da yazmıştık ve kestirimlerimiz gerçekleşirse onlar da çoğunluğa “sürpriz” üzere gelecek muhtemelen.

Bilgi ve bilgi bombardımanı altında inim inim inleyen ancak bunun farkında olmayan beşerler olarak bu satırları okuyanların dörtte biri dahi ne yazdığımızı hatırlıyorsa, onları “fil hafızaları’’ nedeniyle tebrik ediyorum. Başka kestirimi dörtte üç için kısa bir hatırlatma yapmak istiyorum: Kısa vadeli karşı trend yükselişi yorumlarımızdan beri S&P neredeyse 4200’e ulaştı ve bizce daha evvel belirttiğimiz Ağustos zirve yapma periyoduna giriyor. Bundan sonrası için fikirlerimizi samimi olarak merak edenler için de bizim piyasalar dahil ve paylar özelinde için ne beklediğimizi, geçtiğimiz günlerde yayınladığımız “İki İstikametli Hikaye” başlıklı epeyce kapsamlı hazırladığımız strateji raporunda anlattık.

Şimdi varsayım ettiğimiz üzere klasik bir halde piyasalarda yükseliş sonrası moraller yükseldi. “En berbatı geride kaldı” nidaları arttı, karamsarlar optimiste döndü lakin biz birebir yerde duruyoruz. Yani bizim bakış açımızda taktiksel çok alım bölgesine ulaştı ama yüzeyin altında temel ekonomik gerilim birikiyor.

Dolayısıyla Ağustos zirvesini takiben yeni ve değerli düşüş ayağında hazırlık yapmak için bizce artık yanlışsız vakit. Yani kar realizasyonu hatta risk denetimi eksiksiz trader’lar için short tarafın risk getiri istikrarı bizce yavaş yavaş daha cazip hale geliyor. Bizim piyasaların, bilhassa TL bazında görece daha güzel performans gösterebileceğine inanmaya devam etsek de yurt dışı piyasalardan etkilenmeme olasılığımız bizce düşük. Münasebetiyle bilhassa de profesyönel olmayan yatırımcıların daha önlemli ve ister içeride ister dışarıda paylar konusunda daha seçici olması bizce daha makul.

Borges, ‘‘Labirent’’ hikayesini 1941 yılında yazdı fakat birden fazla dahi üzere aslında o da vaktin çok ilerisinde biriydi. Yazdıklarıyla adeta bugünü; içinde bulunduğumuz kelamda bilgi, ikazlarla ilgi çekme savaşını ve data bombardımanını anlatıyor. Babil Kütüphanesi, “bilgi çağı” öncesi bir fikir bile olsa çağımızın paradokslarından birini yakalar üzere görünüyor.

İçinde yaşadığımız devir, nitekim de bilginin, yararlı bilginin katlanarak arttığını söylüyor lakin bu kıssanın tamamı değil.

James Gleick, “The Information: A History, A Theory, A Flood” isimli yapıtında ilkel vakitlerden günümüze bir bilgi tarihi veriyor. Fakat biyolojimizden toplumumuza ve fiziğimize kadar her şeyin bir bilgi formu olarak anlaşılabileceği fikri şimdi yeni. Gleick, Borges’in tuhaf ‘‘Babil Kütüphanesi’’ öyküsünü, durumumuzu daha güzel kavrayabileceğimiz bir metafor olarak kullanıyor.

Aslında bilgi çağına yaratıcı bir sıçrama, Borges’in hikayesinin yayınlanmasından yedi yıl sonra, 1948’de, Bell Laboratuarları’nda araştırmacı Claude Shannon’un “A Mathematical Theory of Communication” isimli makalesini yayınlamasıyla başlar. Shannon, gürültüyle kirlenmiş kanallar üzerinden iletilerin nasıl iletilebileceğiyle ilgileniyordu. Fakat görünüşte dar olan maksadı, Shannon’ın görüş alanının çok ötesindeki alanlar için ihtilal niteliğinde oldu. Bilgi   kavramı, biyolojiyi DNA biçiminde devralmak üzereydi ve internet, katlanarak artan hesaplama gücü biçimindeki bağlantıları fethedecek ve şeyleri bit olarak sıkıştırmak ve temsil etmek üzereydi.

Fizikçiler, başta John Wheeler, fizikî kainatın kendisini ve maddelerini bir dijital bilgi biçimi olarak görmeye başlayacaklardı. Bu sırada Wheeler, fizikî dünyanın her öğesinin altta – birçok durumda çok derin bir taban – maddi olmayan bir kaynağa ve açıklamaya sahip olduğu fikrini ortaya attı. Buna nazaran gerçeklik dediğimiz şey, son analizde fizikî olan her şeyin kökeni itibariyle bilgi-teoriktir ve bu kainatın iştirakçi ve tek bir cihan olduğunu argüman eder.

Gleick, bilgi olarak bu gerçeklik anlayışını, hem derin manada yanlışsız hem de birçok istikametten rahatsız edici buluyor. Sahiden de bize daima olarak, yıllık olarak tüm insanlık tarihinin toplamından daha fazla bilgi ürettiğimiz söyleniyor. Zira enformasyon ile bilgi ya da mana olarak kabul edilebilecek olan ortasında geniş ve kapatılamaz bir boşluk var. Shannon’ın kendisi de aslında bu boşluğu kabul etti lakin bunu görmezden geldi. Zira iletilen bilginin anlamlılığının, onu iletmekle ilgili “mühendislik sorunuyla alakasız” olduğunu düşündü. Bu da içinde bulunduğumuz ve piyasa iştirakçilerini da yakından ilgilendiren bir mevzu.

Dolayısıyla geçmişteki rastgele bir çağa kıyasla inanılmaz ölçüde “bilgi” ürettiğimizi sav edenler için de soru işareti olması gereken bir durum. Bu birebir vakitte her şeye mühendislik sorunu yahut sayısal ve formcu olarak bakmanın büyük riskler barındırdığını ortaya koyar. Bu felsefi muhabbetin piyasalarla ile ilgisini merak ediyorsanız, gelmiş geçmiş en değerli sayısal yani quant fonlarından Renaissance Technologies ve kilit ismi Jim Simons’tan bahsetmek isterim.

“The Man Who Solved the Market” isimli kitapta, Ağustos 2007’de, birden fazla quant fonun battığı ve başkaların olağandışı kayıplara maruz kaldığı ‘‘quant depremi’’ ismi verilen bir devri de anlatır. Yaşı kemale ermiş olanlar tahminen hatırlar; o periyot piyasalar, ortalama yirmiden fazla standart sapma ile trade ediyordu! O periyot, Simons fonun ana sahibi olarak büsbütün data bazlı modellerini çöpe attı ve içgüdülerine uyarak durumları satarak kaldıracı azalttı. Meslektaşlarından kimileri ona kızdı ve bunu bir inanç eksikliği olarak gördüler. Ne kadar ironik değil mi? Büsbütün sayısal bazlı yani his kanıyı girdi almayan fon yöneticileri, Simons’u inançssızlıkla suçladı. Eleştirenlerin bir kısmı battı, Simons ise hala ayakta ve dünyanın en başarılı insanlarından biri.

Kitabı okuduğumda da bu muvaffakiyetinin, sayısal ve halden çok nihayetinde muvaffakiyete yol açan şartları yaratmaya ne kadar dayandığına şaşırdım. Simons, yetenekli insanları işe alıp onları şad tutmaya inanılmaz yatırım yaptı, fikirlerini test etmek ve geliştirmek için alan ve yürek verdi.

Piyasalar dahil ömürde karşılaştığımız sıkıntıların kaynağında da bu hale takılıp kalma durumu yok mu sizce de? Bu mevzuda da aslında yazılmış ve yazılması muhtemel tüm hikayeler tahminen de aslında var. 17. yüzyıldan kalma, epik bir şiiri John Milton’ın büyük destanı “Paradise Lost” da bence mali krizleri, piyasa balonlarını ya da daha da derin bir seviyede, çağdaş iktisadın bir tıp yanılsamaya dayandığını okuyabileceğimiz birden fazla iktisat ve piyasa gerecinden daha güzel ve hoş anlatıyor.

Kadim bilgilerin ve mitolojinin, insanların tekrar tekrar birebir kusurları yapmaması için ihtarlarını bir “mühendislik sorunuyla alakasız” diyerek kenara atabilir miyiz? Örneğin Yunan mitolojisinde Narkissos ismiyle kelamı edilen, ismini narsizme yani çok “kendini sevme” yahut patolojik kendini sevme hakkında uyarıcı bir kıssa olduğu fikri geniş kabul görmüştür lakin aslında hikaye değişik bir şeyi, biçimleri aslı sanan bir nörotik durumu anlatıyor olabilir mi?

Bu mitten narsizm patolijisini çıkarmakla ilgili sorun, bence Narkissos’un göldeki yansımasının kendi imajı olduğunu bilmiyor olabileceğidir. Bunun yalnızca bir yansıma değil, öteki bir kişi olduğuna inanıyordu ve onun söylediği her şeyi tekrarlamak için lanetlenen Echo tarafından yanlış olana cesaretlendirildi. Bu nedenle Narkissos’un cürmü, kendine aşık olması değil imgeyi gerçek sanmasıydı. Form onun için gerçekti, kendisi hakkında bir görüşü yoktu. Hasebiyle, bu kendini çok sevmenin değil, imajları gerçek sanma, kişinin kendi projeksiyonları tarafından, bilhassa de “öz -imge” olarak isimlendirilen projeksiyonda kapana kısılmasının öyküsü. Narkissos, keşke kendini çok sevseydi de sanal uğruna kendini heba etmeseydi.

Yazar:  Baş Stratejist Murat Berk

İnfo Yatırım: İkinci Çeyrek Bilanço Tahminleri

Erda Gercek:  ABD Tarım-dışı istihdam varlık fiyatlarını nasıl tesirler?

ŞişeCam: AL / Net kar beklentilerin epeyce üzerinde