TAHLİL: Cari açık beklendiği üzere, finansman tarafı kestirim edildiği kadar makûs

Cari fazla yaratmaya dayanan Yeni İktisat Modeli’nin uygulandığı Türkiye iktisadı, 8 aydır aralıksız cari açık veriyor. Haziranda kaydedilen açık bir evvelki yılın birebir ayına nazaran 2 milyar 269 milyon dolar artarak 3 milyar 458 milyon dolara çıktı. 12 aylık aylık cari süreçler açığı böylelikle 32 milyar 667 milyon dolara yükselerek 15 ayın en yüksek düzeyine ulaştı.

Enerji fiyatlarıyla ivmelenen ithalat ve ihracat artışındaki yavaşlama bir ortaya geldiğinde genişleyen dış ticaret açığı, cari açıktaki yükselmenin temel nedeni. Turizm kaynaklı hizmet gelirlerindeki süratli toparlanma ise ithalattaki artışın yarattığı dış ticaret açığının cari süreçler açığına olumsuz yansımasına mani olamıyor.

Cari açık genişlemeye devam ederken sorun finansman tarafı uzun müddettir olduğu üzere. Yalnızca haziran ele alındığında eldeki 3,5 milyar dolarlık cari açığa ek olarak portföy yatırımlarından çıkış 1,6 milyar dolar ve net dış borç ödeme 1,9 milyar dolar. Toplamından oluşan aylık finansman açığı böylelikle 7,0 milyar dolara yükseliyor. Buna karşılık finanse edilen 7,0 milyar dolarlık açığın yalnızca 1,0 milyar doları direkt yatırımlardan, 2,0 milyar doları TCMB rezervlerinden ve 4,0 milyar doları da net yanılgı ve noksan kaleminden sağlanıyor.

İlk altı aylık bilgilerle değerlendirildiğinde de fotoğraf tıpkı derecede huzursuz edici.  

Yılın birinci altı ayında cari açık 32,4 milyar dolar. Üzerine ülkeden çıkan portföy yatırımları 11,4 milyar dolar da eklenince birinci altı ayda bulunması gereken toplam döviz fiyatı 43,8 milyar dolara çıkıyor.  Direkt yatırım 3,0 milyar dolarla toplam açığın %0,7’si ile hudutlu kalınca TCMB rezervleri 12,3 milyar dolar azalırken, net yanılgı ve noksan kaleminden girişler 17,5 milyar dolarla dikkat cazibeli hale geliyor.

Aylardır olduğu üzere ödemeler istikrarı bilgileri bir defa daha Yeni İktisat Modeli’nin çalışmadığını bir sefer daha kanıtlayıcı nitelikte. Çalışmadığı üzere, seçilen iktisat siyasetleri cari açık genişlerken çok gereksinim duyulan yabancı sermayeyi de Türkiye’den kaçırmaya ve uzak tutmaya neden oluyor.

Son üç yıldır (Ağbal periyodu hariç) cari açık finansmanının kaynağı tanımlanmayan net kusur noksan kaleminden kaynaklanması ve TCMB rezervlerini eritmesi TL’deki devam eden kırılganlığın ve son yıllarda bitmeyen kıymet kaybının açıklayıcısı.

Önümüzdeki seçime kadar olan devirde Yeni İktisat Modeli’nde ısrar TL’de paha kaybının devam edeceğini ve enflasyona yansımalarının da bitmeyeceğini anlatmalı. Petrol fiyatlarında son devirde izlenen gerilemenin kış aylarında ne derece kalıcı olabileceği bilinmiyor. Altın ve güç hariç tutularak çekirdek istikrarın fazla veriyor olması ise gerçek döviz muhtaçlığını azaltıcı bir durum değil, Bakan Nebati’nin söylediği biçimiyle teselli ve YEM’in muvaffakiyetinin delili değil.  

2002 sonunda 43-45 milyar dolardan daha az olmayacak bir cari açık, 13-15 milyar dolar ortası portföy çıkışları ve 10-15 milyar dolara ulaşan net dış borç ödeme ile müsabakamız mümkün. Bu da merkez bankasının swap hariç döviz rezervlerinin -55 milyar dolar civarında oluşu eşliğinde Cumhurbaşkanı’nın neden riskli Rus parası ve Suud dolarları peşinde koştuğunu açıklıyor. 2023 bahar aylarında yapılmnası mümkün görünen seçimlere kadar döviz satışları yoluyla TL’yi baskılamak maksadında olan Erdoğan açısından yolun sonuna yaklaşıldığı ve bilhassa seçim sonrası periyoda ilişkin risklerin giderek yükseldiği anlaşılıyor.

Detaylardan görünen

TCMB’nin açıklamasına nazaran, bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran, olumlu tarafta hizmetler istikrarı kaynaklı girişler  in 2 milyar 508 milyon dolar artarak 4 milyar 24 milyon dolara yükselmesi ve birincil gelir istikrarı kaynaklı çıkışların 105 milyon dolar azalarak 946 milyon dolara gerilemesi var. Ancak, ödemeler istikrarı tarifli dış ticaret açığının 4 milyar 794 milyon dolar artarak 6 milyar 426 milyon dolara yükselmesi cari açığın genişlemesinde tesirli.

Çekirdek istikrar 4,3 milyar dolar fazla 

Altın ve güç hariç tutularak hesaplanan cari süreçler hesabınndaki fazla bir evvelki yılın birebir ayında 1 milyar 931 milyon dolardan 2022 Haziran’da 4 milyar 294 milyon dolara yükseldi. Hizmetler istikrarı kapsamındaki net turizm geliriyse bir evvelki yılın birebir ayına nazaran 1 milyar 702 milyon dolar artarak 2 milyar 728 milyon dolara yükseldi.

İkincil gelir istikrarında izlenen net çıkışlarsa önceki  yılın tıpkı ayında 22 milyon dolardan bu ayda 110 milyon dolara yükseldi.

Cari açıktaki yükseliş finansman kalitesinin bozukluğu: TL’de paha kaybı

Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler haziran ayında 950 milyon dolar olurken yeniden düşük kaldı. Portföy yatırımları 1 milyar 578 milyon dolarlık net çıkış tarafındaydı. Alt kalemlere nazaran, yurtdışı yerleşikler pay senedi ve devlet iç borçlanma senetleri piyasalarında sırasıyla 509 milyon dolar ve 218 milyon dolar net satış yaptılar.

Yurt dışındaki tahvil ihraçlarıyla sayesinde bankaların net borçlanması 16 milyon dolarla sonluydu.

Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki net efektif ve mevduat varlıkları 416 milyon dolar arttı.

Yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları, yabancı para cinsinden 638 milyon dolar ve Türk Lirası cinsinden 5 milyon dolar net artış olmak üzere toplam 643 milyon dolar net arttı.

Yurt dışından sağlanan kredilerle ilgili olarak; bankalar, Genel Hükümet ve başka bölümler sırasıyla 1 milyar 39 milyon dolar, 67 milyon dolar ve 264 milyon dolar net geri ödeme yaptılar.

Resmi rezervler de bu ay 1 milyar 960 milyon dolar net azaldı.

GA.