Recep Erçin:  Tüpraş’ın kârı nereden geldi?

Türkiye’nin en büyük sanayi şirketi Tüpraş birinci altı aylık faaliyet raporunu KAP’a açıkladı. Buna nazaran şirketin kârı kelam konusu periyotta 11.5 milyar lira oldu. Şirket bu yılın ikinci üç ayında 10.6 milyar lira (beklenti 7 milyar lira) net kâr yazdı. Şirket yılın birinci üç ayında ise beklentilerin altında (1.03 milyar lira) bir fiyat olan 895 milyon lira net periyot kârı elde etmişti. Şirketin 2021 sonundaki net kârı 3.3 milyar liraydı. Tüpraş 2020 yılında ise 2.5 milyar lira ziyan açıklamıştı. Şirketin 2019’daki net kârı 2018’e kıyasla yüzde 86 düşüşle 526 milyon lira olmuştu.

FİYAT BALONU ETKİSİ

Yılın birinci altı ayında evvelki yılın birebir periyoduna kıyasla Tüpraş’ın kârlılığındaki süratli artış dikkat çekti. Artışın ise birkaç nedeni var. Bunlardan en kıymetlisi geçen yıla nazaran petrol fiyatlarının en düşük ve en yüksek fiyatlar (Ocak-Haziran 2021/Ocak-Haziran 2022) özelinde yüzde 52-55 üstte olması. İkinci neden TL’deki devalüasyon. Dolar/TL kuru da en düşük en yüksek fiyatlar özelinde yüzde 86-91 üstte. Tüpraş ana girdisi olan ham petrolü dolar ile satın alıyor lakin lira ile satıyor. Ama fiyatlama girdiler üzerinden oluyor. Hal bu türlü olunca lira bazındaki ham petrol maliyeti 2021’in birinci altı ayında 372 lira ile 591 lira ortasında değişirken; 2022’in birebir devrinde 1025 lira ile 1970 lira bandına çıkıyor. Yani en yüksek ve en düşük fiyatlar özelinde yüzde 175 ile yüzde 233’lük bir fark.

KAPASİTE SONA YAKIN

Bir de kelam konusu periyotta Tüpraş 2.1 milyon ton daha fazla ham petrol işlemiş. Kapasite kullanımı da yüzde 77.8’den yüzde 92.3’e çıkmış. 14.4 puan fark var. Eser satışlarını 2 milyon ton daha artırmış. Şirketin geçen yıl 75 milyar lira olan toplam varlıkları bu yıl 160 milyara çıkmış.

Net satışları 53.5 milyardan 121.3 milyara yükselmiş. Yüksek eser marjlarının katkısıyla birinci altı aylık periyotta 14.9 milyar TL faaliyet kârı elde edilmiş.

Şirket 2022 yılında 230 milyon dolarlık yatırım beklentisi de açıkladı. Bugünkü dolar kurunu dikkate alırsak 4.1 milyar lira yapar. Yani altı aylık net kârın yüzde 35’i kadar. 2021’deki yatırım meblağı da 152 milyon dolardı. TÜİK’in 8.98 TL’lik ortalama kurunu dikkate alırsak 1.36 milyar lira eder. Bu da 2021 net kârının yüzde 41’i eder.

RAFİNERİ MARJI KATLANDI

Raporda yer alan bilgilere nazaran mayıs ayında 8-9 dolar/varil olan Tüpraş’ın net rafineri marjının petrol eserlerinde gözlemlenen arz kaynaklı sorunların 2022 yılı boyunca 12 süreceği varsayımıyla 13-14 dolar/varil düzeylerine çıkabilir. Geçen yılın birinci altı ayında ise bu marj 4.6 dolar/varildi. Demek ki Tüpraş’ın net rafineri marjında katlanmış. Bu marj artışında son aylarda Rusya’dan indirimli alınan ham petrolün tesiri ne kadardır o şimdilik bir sır.

DOLAR BAZINDAKİ SEYİR

Yukarıda dikkat ederseniz şirket bilançolarında yatırım fiyatları genelde dolar bazında söz edilirken bilançodaki öteki kalemler lira bazında. Bu manada şirketin net kârının 2017-2021 ve 2022 (ilk yarı) prestijiyle dolar bazındaki gelişime bakmak ham unsuru direkt dövize bağlı olan bir firma için seyir manasında daha açıklayıcı olabilir. Buna nazaran; 2017’deki net kârının büyüklüğü 1.047 milyar dolar (3.8 milyar lira), 2018’de 786.6 milyon dolar (3.71 milyar lira), 2019’da 92.7 milyon dolar (526 milyon lira), 2020’de -354 milyon dolar (2.5 milyar lira zarar), 2021’de 370 milyon dolar (3.3 milyar lira) ve 2022 birinci altı ay varsayımı 740 milyon dolar (11.5 milyar lira). Yani Tüpraş’ın lira bazında bu yılın birinci altı ayında görülen net kârı kalan altı ayda da eğilimler misal seyrederse 2017’deki milyar dolarlık düzeylerini yakalayabilir. Öte yandan bunun beşte biri kadarlık bir fiyatı da yatırımlara harcayacağını unutmayalım.

AKARYAKIT UCUZLATILMALIDIR

Tüpraş bu yıl enflasyonist tesirler, petrol fiyatlarındaki gelişmeler, teze nazaran Rusya’dan indirimli petrol tedariği üzere etkenler sayesinde dolar bazında 2017’deki net kâr seviyelerine yani Tüpraş büyüklüğünde bir sanayi kuruluşunun esasen hakkı olan düzeylere gelecek. Ülkede Koç’un işlettiği Tüpraş yanında bir de Socar’ın işlettiği Petkim var. Bu şirket yılın birinci yarısını, geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 93 artışla 4.3 milyar lira (tahmini 277 milyon dolar) net kârla tamamladı. Petkim’in 2021’in tamındaki net kârı 5.5 milyar liraydı. Bu şirketinde Tüpraş kadar olmasa da bu yıl net kârda süratli bir artış yakaladığı aşikar.

Ancak daha evvel Aydınlık manşetinden duyurduğumuz üzere şu periyotta Türkiye’de akaryakıt fiyatlarının aşağı çekilmesi sanayi kuruluşlarının net kârlarından daha kıymetli. Ülkemizdeki petrol kanunu uyarınca rafineriler ham maddeyi ne kadara alırlarsa alsınlar İtalya’daki fiyata nazaran rafineri çıkış fiyatı ile satıyorlar. Bu kanun kararı bu kriz periyotlarına özel esnetilmeden petrol fiyatları 90 doların altına gelse ve TL ek kıymet kaybına uğramasa bile akaryakıt fiyatlarının 20 liranın altına düşmesi sıkıntı.

‘DEVLET ÜRETİCİ OLARAK YER ALMALI’

Hazine ve Maliye Bakanlığı şirketler çok kâr yazsın onlardan ek vergi alayım, vatandaş fiyat ne olursa olsun esasen aracına biniyor diye düşünmeden, çarşı pazar fiyatlarının ulaştırma maliyetleri tesiriyle daha da üst itilmesini akaryakıtı ucuzlatarak önleyebilir.

Yakın vakitte sohbet ettiğimiz petrol ve petrol eserleri piyasasında faaliyet gösteren bir iş beşerinin da söylediği üzere, “Devlet bu cins mecburî eserlerde piyasada üretici sıfatı ile de yer almalı. Yalnızca düzenleyici ve denetleyici kurumlar bilhassa küreselde krizlerin yaşandığı bu türlü periyotlarda kâfi olmuyor.” Sahiden de Türkiye’nin kalkınması ve üretim ihtilali sürecinde temel sanayi girdilerinde özgür piyasa düzeneği yerine kamucu üretim modelinin temel alınması gerekiyor.

Yazarın müsaadesiyle Aydınlık’tan yine yayınlanmıştır

MLP Sıhhat payında amaç fiyat TL66

PORTFÖYLERİN AŞİLVARİ MEVTİ: Kâr Başarısına Bitmeyen Açlık

AK Yatırım’dan Garanti ve İş Bankası önerileri