Son periyotlara damgasını vuran Web 3.0 hayatımızı nasıl etkileyecek? 1989’da CERN de çalışan ve Avrupa’nın en büyük internet dağıtım node’sine sahip olan yer olduğundan Tim Berners-Lee, World Wide Web terimini ortaya atmış TCP/IP protokolü ve alan ismi sistemi ile dünyayı saran internet ağ sistemine katılma ve bu ağı geliştirme fırsatını bulmuştu. 1994’te de Berners-Lee, MIT (Massachusetts Institute of Technology) üniversitesinde çalışmalarına devam ederek dünya çapında ağ konsorsiyumu’nu kurmuştu. Burası web’in kalitesini güzelleştirmek için standartlar ve teklifler sunan çeşitli şirketlerden oluşuyordu.
Berners-Lee internet ağ kullanım fikrini, hiçbir patent ve telif hakkı ödenmeden serbestçe kullanılabilir hale getirmiş ve bu sistemin telifsiz teknolojiye dayanması gerektiğine inanmıştı. Böylelikle herkes tarafından basitçe benimsenmesini sağlayabilmişti. 1980-90 yıllarında yalnızca okuyucu olarak katılabildiğimiz web 1.0 da bilgilerin karmaşıklığı nedeniyle aradığımızı bulmakla ziyadesiyle meşgul olup vaktimizin birçoklarını hatta tüm günümüzü harcamamıza neden oluyordu. Birebir vakitte o devirlerdeki internet sitelerinde kullanıcılar yorum yazma, hesap açma, profil oluşturma, alışveriş üzere süreçler yapması yaygın değildi. [1]
Dial-up modemler ile bilgi göndermek ve almak için “çevirmeli” standart telefon sınırlarını kullandıkları internet kontağının kablo ve ADSL ile karşılaştırıldığında çok daha yavaştı. Çok fazla ilişki ve açılmayan internet siteleri ile karşılaşılıyordu. Bu durum karşısında beşerler tarafından yeni bir Web sisteminin gerekliliği hissedilmeye başlanılmıştı.
Web 2.0 de ne değişmişti?
2000-2005 yıllardan itibaren artık yalnızca okuyucu değil internette web sayfalarına faal olarak katılma fırsatı elde edilmiş olunmaktaydı. Bu devir sonrası birebir vakitte telefonların gelişmesi sayesinde kullanıcılar akıllı telefonlar ile internete bağlanabiliyor fotoğraf, görüntü çekebiliyor, youtube, instagram ve facebook, twitter vb. şirketler üzerinden kendi eserlerini bilgi ve manzaralarını paylaşarak içerik üreticisi olunan bir periyoda giriliyordu. Bu içeriklerden yalnızca linke yani beğenilme gereksinimi yahut cüzi ölçü gelir elde edilmesi, harcanılan vaktin sağlayabileceği yararları düşünmeden kullanmasına neden olmuştu. Birçok vakit bu tek merkezli idareye sahip şirketler kullanıcılardan içerik üretiminde dakika, izlenme vakti, abonelik sayısı ve like, yorum üzere istediği şartları nedeniyle para kazanmadan yahut çok az ölçü kazandırarak kullanıcıların hem şahsî bilgilerini özel firmalar için kullanıyor hem de kullanıcılardan müsaadesiz çıkar elde etmiş oluyorlardı.
Günümüzde varlığı devam eden Web 2.0 da; semantik (akılcı) bilgi sisteminin olmaması nedeniyle yararsız içerikli şeyler ile beşerler kendileri ismine verimli bir şey elde edememesine, hatta aranılan bilgiler internetin çöplüğe dönüşmesi sonucu metnin yahut görüntünün tam olarak neresinde olduğunu bulunamaması sonucu bir şey elde edilememesine neden oluyordu. Ve elde edilen bilgilerin doğruluğunu, verimliliği ve kalitesini sorgulayan bir sistem olmadığı için birden fazla vakit bu bilgilerin kalıcı olamamasına yahut bilgilerin vakitle değersizleşmesine neden oluyordu.
Web 3.0 ile ne değişecek
Kalite sisteminin savunucusu Edward Deming 1950’de “Kalite denetlemeyle değil, sistemin geliştirilmesi beraberinde gelmektedir. En âlâ iktisada ve üretime sahip olmayı başarma, kaliteyi nasıl arttıracağını bilmekten geçmektedir. Beşerler kalitenin denetimi konusunda çağın yeni ideolojisini ve gelecek ideolojisinin sonlarını belirlediği çerçeveye hakim olmak zorundadır, bu yüzden daima gelişme gerekli olmaktadır.” demiştir.[2]
Web 3.0 kavramı, geleceğin internetinin merkeziyetsiz (decentralized) ve eşten eşe (peer to peer) olacak biçimde kullanılabilmesi ve büsbütün blokzincir (Blokchain) takviyeli ve şahsileşmiş olması ile Deming’in bahsetmiş olduğu yeni ve gelecek ideolojisinin günümüzde sonlarını içeriyor olmaktadır.
Değişen vakti ve gücün artık dağıtık yapılarda olduğunu hatırlatan Web 3.0 da hem içerik üreticileri hem internet gezginleri için kullanıcıların verdikleri bilgilerin hazırladıkları görüntülerin kalitesi ve verimliliğini izleyicilerin isteği üzerine şekillenecek olması tıpkı vakitte buna nazaran fiyat kazanılacak olunması çok kıymetli olabilecektir. Merkezi yapının olmadığı ve bu sistemin insanları istedikleri üzere sınırlandıramadığı, taraf veremediği bir tertip gelecek olması günümüz için artık beklenen bir durum haline gelmiştir.
Web 3.0 ve Blockchain üzerinden geliştirilen uygulamalar ile merkezi olmayan cüzdanların ve kripto paraların kullanılarak bilgiye ulaşmak için hem özgür olunup hem de semantik sistem (akıllı yönlendirmeler) kullanılması, vakit harcamadan istenilen bilgiye ulaşabilmeyi sağlanabilinecektir. Bu sisteme ayak uyduramayan şu anda var olan merkezi firmalar vaktinde ayak uydurmayan firmalar üzere evvel bedeli azalacak sonrasında yok olacaklardır. Örnek Altavista, Yahoo, e-kolay net, Hotmail vb…[1]
“Bankalarca Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Metotlarına Ait Bildiri Taslağı” yürürlüğe girdiğinde, ıslak imza sürecinin ortadan kalkacağını ve şimdi müşterileri olmayan şahıslara uçtan uca dijital bir tecrübeyle dakikalar içinde müşteri olma imkanı sunabileceklerini belirten” İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Yalçın Sezen, finansal sistemdeki dataların API’ler aracılığıyla 3. partilerin erişimine açılmasını sağlayan açık bankacılık uygulamalarına dair düzenlemelerin yıl sonuna kadar yapılacağını bildirdi. Karekod, yapay zeka ve Blockchain sistemi ile finansın tüm bölümlerinde yapılacak yeniliklere ayak uyduramayanların yok olacağını lisana getirmişti. [3]
IoT (Internet of Things)’ın Web 3.0’da kıymeti
Günümüzde kullanıcıların teknolojik aygıtların sayısının artması ve buna bağlı bilginin büyümesi ile IoT (Internet of Things) yani objelerin interneti denilen kavramı ile internet ağını kullanan birçok farklı yapı oluşmasına neden oldu. Büsbütün insanların faydasına olacağı düşünülen bu yapı ile tüm elektronik aygıtların ve mesken aletlerinin de birbiri ile irtibata geçmesi ve hayatımızı kolaylaştırması hedeflenmekteydi. Sadece bu sebeple IP adresi sistemi bile değiştirilerek evvelki IPV4 bırakılıp çok daha fazla IP adresi üretebilmeye yarayan IPV6 sistemine geçilmeye başlanılmıştı.
Daha evvelki IPV irtibatları bu kadar çok akıllı aygıtın internete bağlanması yönetilmesinde kâfi olmaması nedeniyle bu türlü bir zorunluluğa yol açmıştı.[5] Web 3.0 ile IoT ile Arduino kodlarıyla temaslı firmayı ve yapay zekayı oluşturan Blockchain kripto kontratları sayesinde insanların rahat ve inançlı biçimde aygıtlarını kullanması sağlanmış olunması hedeflenmektedir. Bu akıllı kontratlar ve IoT ile hayat biçimi geleceğin kesimini de oluşturacağı düşünülmektedir.
Günümüzdeki kullanıcıların en değerli isteği internete etkin olarak katılma niyeti, gördüğü en büyük sorunlardan birisi insanların geçmişten gelen kullandıkları eserlerin, dinledikleri, izledikleri, yedikleri, içtikleri, şeylerin sıhhatlerini ilgilendiren bilgilerin rastgele bir formda açık ve anlaşılabilir olmaması nedeniyle birçok hastalığa maruz kalması olarak söz edilmektedir. Ancak Blockchain üzerinden kullanılan eserlerin geçmişi ile ilgili yapılan bilgilendirme ve yönlendirme sayesinde takip edilebilirlik, daha kaliteli, sağlıklı ve denetimli olarak insanların hayatlarına taraf verme imkanı bulabileceği düşünülmektedir.
Aaron Swartz’ın niyeti Web 3.0 ile sağlanabilir mi?
11 Ocak 2013’te vefat eden Aaron Swartz’ın programcı olarak savunduğu fikir, insanların dünyayı değiştirebilmesi yani bilginin birikimli ilerlemesiydi. Bunun içinde bilgi özelleştirilmesinin karşısında durulmasıydı… Tim Berners Lee’yi örnek alan ve World Wide Web’in ağ yapısının dünyaya yayılmasını sağlayan fiyatsız olma fikrini her vakit Aaron Swartz benimsemişti. Bu ücretsizlik fikri ile internet tüm dünyaya süratlice geniş bir kitleye yayılabilmiştir. Aaron’a nazaran bilgi, bilimsel makaleler dünyanın ve insanlığın ilerlemesi içindir.
Bu yüzden MIT (Massachusetts Institute of Technology) ile JStor ortasında gerçekleştirdiği bilginin fiyatlı satılmasına karıydı. Üçüncü şahısların (yani merkezi noktadan) bunları depolayıp para ile satılmasının gerçek olmadığını söylemiştir. Bu yüzden bilgileri halka açık hale getirdi. Bu durumdan ötürü üzerinde oluşturulan mahpus ve para cezası istemi ruhsal olarak badireye girmesine ve hayatını kaybetmesine neden olmuştu. [4] Günümüzden bakılınca Aaron’nun istediği bu fikrin en yeterli süratli halde gerçekleşmesi merkezi olmayan yapılar sayesinde sağlanabileceği öngörülmektedir. Açık kaynak kodlu yazılımlar da dahil bilgi paylaşımı Web 3.0’ın en değerli özelliğidir. Günümüzde ki sistemde bir uygulama yapıldığı vakit açık kodla yapılmadığı vakit her üretken kişi kendi uygulamasını sıfırdan inşa etmek zorunda kalması, kod yazmak için büyük vakit harcanması büyük bir derttir.
Açık kaynak kod ile yapılmış bir uygulamayı geliştirmek çok daha kolay ve dünya için süratli ilerleme sağlanması ismine çok değerli olacağı düşünülmektedir. Aaron bilimsel makalelerin paylaşımının para sonucu satılmasını reddeden aksiyon sonucu gerçekleşen davasında görüldüğü üzere, davaları ve gelişmeyi yönelik oluşturulmuş kanunları, hukuk şirketleri yönetiyordu büyük şirketlerin para ile giremediği hiçbir yer olmadığı fark edilmişti. Web 3.0 ile dağıtık yapı gelmesi ile bu firmaların tıpkı derecede hukuku etkileyemeyeceği düşünülmektedir. Böylelikle Web 3.0’ın adalet sistemini bile düzeltici tarafta değiştirebileceği öngörülmektedir.
Web 3.0 sisteminde bilgi güvenliği sağlanabilir mi?
Uzmanların kimileri tarafından WEB 3.0 sisteminde şahısların internet üzerindeki her türlü hareketi Blockchain hesapları ile kontaklı olacak olması, bu sistemde yalnızca eşler ortası (peer to peer) bilgi alışverişini sağlayacak olması bilgilerin paylaşımı yalnızca iki kişi ortasında gerçekleşeceği için üçüncü şahısların denetiminden çıkacak olmasını, data güvenliğini büyük oranda artıracağı söylenilmektedir.
Bu fikre katılmayan uzmanlar tarafından da Web 3.0 ile her türlü denetim ve yetkiyi kişinin kendi üzerine alması, merkezi olmayan sistemde dikkatsizlik olması ile güvenlik açıklıklarının kapatılmasının takviye almadan sahiden nasıl sağlanacağı vb. meseleler sistemi sorgulamalarına neden olmuştur. Böylesi durumlar için güvenliği sağlayacak projelerin firmaların (coinleri) bedelli olabileceği öne çıkan fikirler ortasındadır. Her türlü denetim ve yetkinin kişinin kendisi üzerinde olması nedeniyle data doğrulama sistemini uygulayan projelerin öne çıkacağı düşünülmektedir.
WEB 3.0 ile dünyamızda neler değişecek?
Web 3.0 gelmesi ile Ubiquity (her yerde bulunma) özelliği oluşması, yapay zeka yani AI (Artificial Intelligence) ve makine öğrenmesi (machine learning) kullanılması, 3d tasarım, yazıcıların, animasyonların daha faal olması, bilhassa çok güç tüketen sistemlere istikamet vermek için (kripto para vb. sistemler) için yenilebilir güç sitemleri üzerine odaklanılması, ferdî paylaşım ve yararların artması, İnsanların internete inancının daha fazla artması öngörülmektedir.
Depolama alanı olarak dropbox ve drive yerine Storj ve IPFS kullanılması, müzik, sanat ve tabiata ilişkin hoşlukların dijital olarak oluşturulması toplumsal görüntü programlarında youtube’dan ve Blockchain tabanlı Audius sistemine geçilmesi, dağıtık yapıda semantik sistem ile verimli olacak bilgiye kolay ulaşılması, dağıtık bilgi toplamada Bittorrent kullanılması toplumsal medya uygulaması olarak facebook, twitter yerine Steemit vb., ortak oyun alanları oluşturulması, bulut tabanlı data depolama sisteminin oluşturulması, bilgilerin açık kaynak kodlu yazılımlar ile birikimli olarak ilerlemesi, işletim sistemi olarak Android ve iOS yerine EOS ve Essentia.one kullanılması, bireysel olarak birçok web sitesine iştirakçi olunması, ilgimizin kaybolduğu yahut birçok kişi için günümüzdeki sunumlarıyla sıkıcı olan müzelere metaverse ve avatarlar ile katılma özelliği olması, (NFT olarak) dijital birçok yapıtın içerik olarak kullanılması üzere özellikler Web 3.0 için yeni bir dünya sistemini getirebileceğinin ispatı olarak söyleyebiliriz.
Kaynakça
Sanayi Mühendisi Fatih SÖZER’in kaleminden…
Anasayfa
Canlı Borsa
Borsa
Döviz Kurları
Altın
Hisse Senetleri
Endeksler
Kripto Paralar
Döviz Hesaplama
Döviz Çevirici
Kredi Arama
FinansVeri
